امام جماعت باید بداند اگر خانه خدا را اداره کند خداوند هم خانه او را اداره می‌کند
امام جماعت مسجد علوی معتقد است: امام جماعت نباید انتظاری از مردم داشته باشد. امام جماعت باید این اعتقاد را داشته باشد اگر ما خانه خدا را اداره کنیم خداوند هم خانه ما را اداره می‌کند.
خبر گزاری مسجد نیوز: تجربه قریب به نیم قرن امام جماعتی به اضافه احاطه علمی به معارف دینی و حسن برخورد با نمازگزاران، آیت الله سید علی مقدم قوچانی را به یکی از شناخته شده ترین ائمه جماعات در شرق تهران تبدیل کرده است. او که سالهای پر فراز و نشیبی را پیش از انقلاب در مشهد، نجف و قم به تحصیل و مبارزه گذرانده است، با تلاش های بی‌وقفه خود مسجد علوی را به یکی از پایگاه های نشر آموزه های اسلامی تبدیل کرده است. ماجرای کلاسهایی که از سالهای پیش از انقلاب آیت الله مقدم قوچانی در مسجد برای جوانان راه انداخته بود به همراه توصیه های کاربردی و روشن او برای ائمه جماعات از شنیدنی ترین بخش های گفتگوی تفصیلی بود .
مشروح گفتگو با آیت الله مقدم قوچانی، امام جماعت با سابقه مسجد علوی در شرق تهران را می خوانید:
لطفا شرح حالی از دوران تحصیل خود را بیان بفرمایید.
بنده در سال ۱۳۱۳ در قوچان قدیم متولد شدم. پس از گذراندن دوران ابتدایی در ۱۴ سالگی درس های طلبگی را در قوچان آغاز کردم و پس از یک سال به توصیه پدرم به مشهد رفتم. در اولین سفر که برای ثبت نام به همراه پدرم عازم مشهد شده بودم، پس از ده روز اتاق پیدا نکردیم اما به لطف و عنایت امام رضا(ع) و با کمک یکی از روحانیون، درس را در مدرسه‌ای نزدیک حرم شروع کردم و دروس مقدماتی مانند سیوطی و حاشیه و مطول را خواندم.
در آن زمان به همراه مقام معظم رهبری و برادرشان، سیوطی را نزد ادیب نیشابوری می‌گذراندیم. دروس مقدماتی که تمام شد، پس از ماجرای دستگیری شهید نواب صفوی به نجف رفتم. در نجف رسائل و مکاسب و جلد اول کفایه را نزد آیت الله مدنی گذراندم. جلد دوم کفایه را نیز نزد آیت الله میرزا علی فلسفی خواندم. در آن زمان در نجف هر کتابی را که تمام می‌کردیم آن را درس می‌دادیم.
در نجف ما فقط سالی دو روز تعطیلی داشتیم و حتی روزهای تعطیل هم مباحثه می کردیم. در آن زمان تصمیم گرفتم که برای ۱۵ روز به ایران بیایم. به کرمانشاه که رسیدیم چند روزی به کرند غرب رفتم و در آنجا به خاطر فرقه‌های متفاوت و اتفاقاتی که افتاد موفق به گرفتن روادید برای برگشت به نجف نشدم و مجبور شدم به مشهد برگردم.
پس از بازگشت به مشهد و ازدواج، در درس‌های آیت الله میلانی و امام خمینی(ره) شرکت کردم. با شروع نهضت انقلاب اسلامی ایران به واسطه آشنایی با مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی در درس‌ها، اعلامیه‌های امام را مطالعه می‌کردیم و در منابر در لفافه بیان می‌کردیم. در همان سالها من را در قوچان دستگیر کردند و برای ۱۵ سال سخنرانی من در منابر ممنوع بود. بعد از سفر به قم تا سال ۴۸ در آنجا بودم و در تمام این مدت با بیت امام خمینی(ره) در ارتباط بودم. در آن زمان در درس فقه آیت الله گلپایگانی و درس اصول آیت الله اراکی و همچنین درس های فلسفه آیت الله سبحانی شرکت می‌کردم.
در ادامه به خاطر مشکلات زندگی به تهران آمدم. آن زمان من جوان بودم و بعد از مدتی تلاش، فهمیدم که باید به سراغ جوانان رفت. همان روزها در خانه جلسه‌ای را برای جوانان راه انداختم. جلسه پر باری بود و اکثر شهدای جنگ در منطقه در آن جلسات شرکت می‌کردند. در آن جلسات که حدود ۵۰ جوان حضور داشتند، حفظ قرآن و احادیث را با بچه‌ها کار می‌کردم.
در این دوران چه آثار و نوشته هایی را ارائه کردید؟
در جلساتی که به آن اشاره کردم ۴۰ حدیث را کار کردیم که چاپ هم شد و اکثر آن را به جبهه ها فرستادیم. یک کتاب هم درباره علم و دانش و روایات درباره عالم را جمع کردیم که مورد توجه قرار گرفت. پس از انقلاب ما را به یکی از بیمارستان ها دعوت کردند و ما بحث جهان بینی الهی و مادی را بیان کردیم و یازده درس را بیان کردیم و بدین ترتیب «درس هایی از جهان بینی الهی و مادی» هم سومین کتاب شد. چهارمین کتاب «درس هایی از توحید و عدل الهی» بود که درس‌هایی از فلسفه در آن بیان شد. پنجمین کتاب هم «گوهر هدایت» نام دارد که در احوالات امام رضا(ع) و فرزندانشان نوشتم. برخی عوام می‌گفتند که امام رضا(ع) یک فرزند دارد که پس از بررسی‌های زیاد و دقت در منابع معلوم شد که امام رضا ۶ فرزند دارند و با بررسی کتیبه‌ها و طومارها محل دفن فرزندان ایشان را هم یافتم. البته روایاتی هست دال بر تک فرزندی امام رضا(ع)، که پس از بررسی دیدیم که این احادیث از کسانی است که می خواستند برای امام رضا(ع) اشکال تراشی کنند.
به نظر شما مهمترین ویژگی های یک امام جماعت طراز اسلامی چیست؟
بردباری، خوش خلقی، تواضع، نظم داشتن در کارها، عیادت از بیماران و مسافران و تفقد از نمازگزاران را به نظر من می‌توان از ویژگی‌های یک امام جماعت طراز اسلامی دانست. نکته مهم دیگر این است که امام جماعت نباید انتظاری از مردم داشته باشد. امام جماعت باید این اعتقاد را داشته باشد اگر ما خانه خدا را اداره کنیم خداوند هم خانه ما را اداره می‌کند. به طور کلی تربیت اسلامی از قبل ولادت باید آغاز گردد اما تربیت امام جماعت باید از سن ممیزی شروع شود.
نظر شما درباره شاخصه های مسجد طراز اسلامی چیست؟
یکی از ویژگی هایی که باید مسجد طراز اسلامی واجد آن باشد قابلیت جذب جوانان است. بنده ۴۸ سال است که در مسجد علوی هستم ولی تا به حال از مسجد پولی نگرفته‌ام. مسجد باید مردم را با اخلاص و در خط امام و رهبری هدایت کند و مردم را به گونه ای تربیت نماید که مردم به انحراف کشیده نشوند.
از میان کارکردهای مسجد کدام را در اولویت می دانید؟
اقامه مجالس بخصوص مجالس امام حسین(ع) و بیان احکام و تفسیر در این مجالس از اولویت های مساجد پس از اقامه نماز هستند.
تلاش های امور مساجد را در تقویت مساجد و ائمه جماعات چگونه ارزیابی می نمایید؟
تلاش‌های امور مساجد بسیار تاثیر گذار است. امور مساجد باید به مساجد نظارت داشته باشد و ائمه جماعات را در پیشبرد امور تشویق کنند. همچنین امور مساجد باید اشکالات ائمه جماعات را دوستانه تذکر دهد. نظم دادن به مساجد و تقویت اشراف امام جماعت بر مسجد هم از دیگر اقداماتی است که می‌تواند مفید باشد.
برخی نهادها و سازمان های موازی در مناطق اقداماتی فرهنگی و مذهبی را انجام می دهند. نظر شما دراین باره چیست؟
نهادها و سازمان های فرهنگی که در منطقه فعالیت دارند باید امور فرهنگی و مذهبی را یا با همکاری امور مساجد پیش ببرند و یا با هماهنگی خود امام جماعت در مساجد فعالیت کنند. نکته مهم این است که دیگر نهادها از هر گونه اقدام بدون هماهنگی با امور مساجد و یا مساجد پرهیز کنند. مرحوم امام خمینی(ع) می‌فرمودند در جایی که مسجد است هیئات و تکایا نباید نماز جماعت بخوانند مگر اینکه مسجد نباشد چون مسجد در اولویت است.
امام جماعت در برخورد با قشرهای مختلف نمازگزاران بخصوص جوانان و بانوان باید چه نکاتی را مد نظر داشته باشد؟
امام جماعت باید در برخورد با جوانان مسجدی با اخلاق رفتار کند و با اغماض از معایب و پرهیز از تندخلقی، از تجربیات و شوق جوانان در اداره مسجد استفاده کند. باید با هر گروهی طبق ذوق و سلیقه اش عمل کند. نباید با مردم به گونه‌ای برخورد کند که از مسجد زده شوند. حقیقت این است که قبل از انقلاب، طرد زنان کم حجاب مبارزه با طاغوت بود اما در حال حاضر باید افرادی که عیوب کمی دارند را جذب کرد.
تکریم خانواده های شهدا و عیادت از نمازگزاران در مسجد علوی چه جایگاهی دارد؟
در زمان جنگ تحمیلی مسجد علوی ۶۰ شهید به انقلاب و امام هدیه کرد که اسامی همه آنها را در مسجد داریم و در مناسبت های مختلف به اینها احترام می‌گذاریم. در همان زمان جنگ هم هفته‌ای سه مرتبه از خانواده‌های شهدا عیادت می‌کردیم.
امام جماعت باید از مردم مسجد عیادت کند. رسم ما در مسجد این است که اگر کسی فوت کند ما برای عرض تسلیت می‌رویم و در حد توان با مردم از نزدیک ارتباط برقرار می‌کنیم.
نظر شما درباره ارتباط مساجد با یکدیگر و اجرای برنامه های مشترک چیست؟
در اوایل انقلاب اجتماع روحانیون و مسجدی‌ها رایج بود و البته خیلی هم در ترویج شعایر اسلامی موثر بود. این اتفاق در سالهای اخیر کمتر می‌افتد.
نقش امنا و خدام را در مسجد خود چگونه می بینید؟
هیئت امنای ما در مسجد بسیار دلسوز و زحمتکش و مخلص هستند. خادم و امام جماعت برای جذب مردم به مسجد بسیار تاثیر گذار است.
مقام معظم رهبری درباره باز بودن در مساجد توصیه هایی داشته اند. وضعیت مسجد شما از این جهت چگونه است؟
در مسجد علوی یک ساعت قبل از اذان باز است و ما تا وقتی که کسی در مسجد باشد در مسجد را نمی بندیم.
از نگاه شما مدل ایده آل تامین هزینه های مسجد چه ویژگی هایی دارد؟
مسجدی که من امام جماعت آن هستم درآمد و موقوفه ای ندارد و تنها با کمک‌های مردمی اداره می‌شود. به نظر من این بهترین روش تامین هزینه های مسجد است چرا که وقتی مردم خودشان مسجد را بسازند مسجد را از خودشان می دانند.
اخیرا آسیب هایی در برگزاری مجالس مناسبتی و ختم در مساجد مشاهده می شود. چه نکاتی در برگزاری مجالس باید رعایت شود؟
برگزاری مجالس در مسجد باید با رعایت شئونات اسلامی همراه باشد. در اوایل انقلاب در مواردی درخواست برگزاری مجالس عروسی در مسجد وجود داشت که با آن مخالفت شد. متاسفانه اخیرا دیده شده است که مجالس ختم صرفا با برگزاری مداحی انجام می‌شود. این کار درست نیست و باید در مجالس حتما سخنران وجود داشته باشد.
خبر گزاری مسجد نیوز: تجربه قریب به نیم قرن امام جماعتی به اضافه احاطه علمی به معارف دینی و حسن برخورد با نمازگزاران، آیت الله سید علی مقدم قوچانی را به یکی از شناخته شده ترین ائمه جماعات در شرق تهران تبدیل کرده است. او که سالهای پر فراز و نشیبی را پیش از انقلاب در مشهد، نجف و قم به تحصیل و مبارزه گذرانده است، با تلاش های بی‌وقفه خود مسجد علوی را به یکی از پایگاه های نشر آموزه های اسلامی تبدیل کرده است. ماجرای کلاسهایی که از سالهای پیش از انقلاب آیت الله مقدم قوچانی در مسجد برای جوانان راه انداخته بود به همراه توصیه های کاربردی و روشن او برای ائمه جماعات از شنیدنی ترین بخش های گفتگوی تفصیلی بود .
مشروح گفتگو با آیت الله مقدم قوچانی، امام جماعت با سابقه مسجد علوی در شرق تهران را می خوانید:
لطفا شرح حالی از دوران تحصیل خود را بیان بفرمایید.
بنده در سال ۱۳۱۳ در قوچان قدیم متولد شدم. پس از گذراندن دوران ابتدایی در ۱۴ سالگی درس های طلبگی را در قوچان آغاز کردم و پس از یک سال به توصیه پدرم به مشهد رفتم. در اولین سفر که برای ثبت نام به همراه پدرم عازم مشهد شده بودم، پس از ده روز اتاق پیدا نکردیم اما به لطف و عنایت امام رضا(ع) و با کمک یکی از روحانیون، درس را در مدرسه‌ای نزدیک حرم شروع کردم و دروس مقدماتی مانند سیوطی و حاشیه و مطول را خواندم.
در آن زمان به همراه مقام معظم رهبری و برادرشان، سیوطی را نزد ادیب نیشابوری می‌گذراندیم. دروس مقدماتی که تمام شد، پس از ماجرای دستگیری شهید نواب صفوی به نجف رفتم. در نجف رسائل و مکاسب و جلد اول کفایه را نزد آیت الله مدنی گذراندم. جلد دوم کفایه را نیز نزد آیت الله میرزا علی فلسفی خواندم. در آن زمان در نجف هر کتابی را که تمام می‌کردیم آن را درس می‌دادیم.
در نجف ما فقط سالی دو روز تعطیلی داشتیم و حتی روزهای تعطیل هم مباحثه می کردیم. در آن زمان تصمیم گرفتم که برای ۱۵ روز به ایران بیایم. به کرمانشاه که رسیدیم چند روزی به کرند غرب رفتم و در آنجا به خاطر فرقه‌های متفاوت و اتفاقاتی که افتاد موفق به گرفتن روادید برای برگشت به نجف نشدم و مجبور شدم به مشهد برگردم.
پس از بازگشت به مشهد و ازدواج، در درس‌های آیت الله میلانی و امام خمینی(ره) شرکت کردم. با شروع نهضت انقلاب اسلامی ایران به واسطه آشنایی با مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی در درس‌ها، اعلامیه‌های امام را مطالعه می‌کردیم و در منابر در لفافه بیان می‌کردیم. در همان سالها من را در قوچان دستگیر کردند و برای ۱۵ سال سخنرانی من در منابر ممنوع بود. بعد از سفر به قم تا سال ۴۸ در آنجا بودم و در تمام این مدت با بیت امام خمینی(ره) در ارتباط بودم. در آن زمان در درس فقه آیت الله گلپایگانی و درس اصول آیت الله اراکی و همچنین درس های فلسفه آیت الله سبحانی شرکت می‌کردم.
در ادامه به خاطر مشکلات زندگی به تهران آمدم. آن زمان من جوان بودم و بعد از مدتی تلاش، فهمیدم که باید به سراغ جوانان رفت. همان روزها در خانه جلسه‌ای را برای جوانان راه انداختم. جلسه پر باری بود و اکثر شهدای جنگ در منطقه در آن جلسات شرکت می‌کردند. در آن جلسات که حدود ۵۰ جوان حضور داشتند، حفظ قرآن و احادیث را با بچه‌ها کار می‌کردم.
در این دوران چه آثار و نوشته هایی را ارائه کردید؟
در جلساتی که به آن اشاره کردم ۴۰ حدیث را کار کردیم که چاپ هم شد و اکثر آن را به جبهه ها فرستادیم. یک کتاب هم درباره علم و دانش و روایات درباره عالم را جمع کردیم که مورد توجه قرار گرفت. پس از انقلاب ما را به یکی از بیمارستان ها دعوت کردند و ما بحث جهان بینی الهی و مادی را بیان کردیم و یازده درس را بیان کردیم و بدین ترتیب «درس هایی از جهان بینی الهی و مادی» هم سومین کتاب شد. چهارمین کتاب «درس هایی از توحید و عدل الهی» بود که درس‌هایی از فلسفه در آن بیان شد. پنجمین کتاب هم «گوهر هدایت» نام دارد که در احوالات امام رضا(ع) و فرزندانشان نوشتم. برخی عوام می‌گفتند که امام رضا(ع) یک فرزند دارد که پس از بررسی‌های زیاد و دقت در منابع معلوم شد که امام رضا ۶ فرزند دارند و با بررسی کتیبه‌ها و طومارها محل دفن فرزندان ایشان را هم یافتم. البته روایاتی هست دال بر تک فرزندی امام رضا(ع)، که پس از بررسی دیدیم که این احادیث از کسانی است که می خواستند برای امام رضا(ع) اشکال تراشی کنند.
به نظر شما مهمترین ویژگی های یک امام جماعت طراز اسلامی چیست؟
بردباری، خوش خلقی، تواضع، نظم داشتن در کارها، عیادت از بیماران و مسافران و تفقد از نمازگزاران را به نظر من می‌توان از ویژگی‌های یک امام جماعت طراز اسلامی دانست. نکته مهم دیگر این است که امام جماعت نباید انتظاری از مردم داشته باشد. امام جماعت باید این اعتقاد را داشته باشد اگر ما خانه خدا را اداره کنیم خداوند هم خانه ما را اداره می‌کند. به طور کلی تربیت اسلامی از قبل ولادت باید آغاز گردد اما تربیت امام جماعت باید از سن ممیزی شروع شود.
نظر شما درباره شاخصه های مسجد طراز اسلامی چیست؟
یکی از ویژگی هایی که باید مسجد طراز اسلامی واجد آن باشد قابلیت جذب جوانان است. بنده ۴۸ سال است که در مسجد علوی هستم ولی تا به حال از مسجد پولی نگرفته‌ام. مسجد باید مردم را با اخلاص و در خط امام و رهبری هدایت کند و مردم را به گونه ای تربیت نماید که مردم به انحراف کشیده نشوند.
از میان کارکردهای مسجد کدام را در اولویت می دانید؟
اقامه مجالس بخصوص مجالس امام حسین(ع) و بیان احکام و تفسیر در این مجالس از اولویت های مساجد پس از اقامه نماز هستند.
تلاش های امور مساجد را در تقویت مساجد و ائمه جماعات چگونه ارزیابی می نمایید؟
تلاش‌های امور مساجد بسیار تاثیر گذار است. امور مساجد باید به مساجد نظارت داشته باشد و ائمه جماعات را در پیشبرد امور تشویق کنند. همچنین امور مساجد باید اشکالات ائمه جماعات را دوستانه تذکر دهد. نظم دادن به مساجد و تقویت اشراف امام جماعت بر مسجد هم از دیگر اقداماتی است که می‌تواند مفید باشد.
برخی نهادها و سازمان های موازی در مناطق اقداماتی فرهنگی و مذهبی را انجام می دهند. نظر شما دراین باره چیست؟
نهادها و سازمان های فرهنگی که در منطقه فعالیت دارند باید امور فرهنگی و مذهبی را یا با همکاری امور مساجد پیش ببرند و یا با هماهنگی خود امام جماعت در مساجد فعالیت کنند. نکته مهم این است که دیگر نهادها از هر گونه اقدام بدون هماهنگی با امور مساجد و یا مساجد پرهیز کنند. مرحوم امام خمینی(ع) می‌فرمودند در جایی که مسجد است هیئات و تکایا نباید نماز جماعت بخوانند مگر اینکه مسجد نباشد چون مسجد در اولویت است.
امام جماعت در برخورد با قشرهای مختلف نمازگزاران بخصوص جوانان و بانوان باید چه نکاتی را مد نظر داشته باشد؟
امام جماعت باید در برخورد با جوانان مسجدی با اخلاق رفتار کند و با اغماض از معایب و پرهیز از تندخلقی، از تجربیات و شوق جوانان در اداره مسجد استفاده کند. باید با هر گروهی طبق ذوق و سلیقه اش عمل کند. نباید با مردم به گونه‌ای برخورد کند که از مسجد زده شوند. حقیقت این است که قبل از انقلاب، طرد زنان کم حجاب مبارزه با طاغوت بود اما در حال حاضر باید افرادی که عیوب کمی دارند را جذب کرد.
تکریم خانواده های شهدا و عیادت از نمازگزاران در مسجد علوی چه جایگاهی دارد؟
در زمان جنگ تحمیلی مسجد علوی ۶۰ شهید به انقلاب و امام هدیه کرد که اسامی همه آنها را در مسجد داریم و در مناسبت های مختلف به اینها احترام می‌گذاریم. در همان زمان جنگ هم هفته‌ای سه مرتبه از خانواده‌های شهدا عیادت می‌کردیم.
امام جماعت باید از مردم مسجد عیادت کند. رسم ما در مسجد این است که اگر کسی فوت کند ما برای عرض تسلیت می‌رویم و در حد توان با مردم از نزدیک ارتباط برقرار می‌کنیم.
نظر شما درباره ارتباط مساجد با یکدیگر و اجرای برنامه های مشترک چیست؟
در اوایل انقلاب اجتماع روحانیون و مسجدی‌ها رایج بود و البته خیلی هم در ترویج شعایر اسلامی موثر بود. این اتفاق در سالهای اخیر کمتر می‌افتد.
نقش امنا و خدام را در مسجد خود چگونه می بینید؟
هیئت امنای ما در مسجد بسیار دلسوز و زحمتکش و مخلص هستند. خادم و امام جماعت برای جذب مردم به مسجد بسیار تاثیر گذار است.
مقام معظم رهبری درباره باز بودن در مساجد توصیه هایی داشته اند. وضعیت مسجد شما از این جهت چگونه است؟
در مسجد علوی یک ساعت قبل از اذان باز است و ما تا وقتی که کسی در مسجد باشد در مسجد را نمی بندیم.
از نگاه شما مدل ایده آل تامین هزینه های مسجد چه ویژگی هایی دارد؟
مسجدی که من امام جماعت آن هستم درآمد و موقوفه ای ندارد و تنها با کمک‌های مردمی اداره می‌شود. به نظر من این بهترین روش تامین هزینه های مسجد است چرا که وقتی مردم خودشان مسجد را بسازند مسجد را از خودشان می دانند.
اخیرا آسیب هایی در برگزاری مجالس مناسبتی و ختم در مساجد مشاهده می شود. چه نکاتی در برگزاری مجالس باید رعایت شود؟
برگزاری مجالس در مسجد باید با رعایت شئونات اسلامی همراه باشد. در اوایل انقلاب در مواردی درخواست برگزاری مجالس عروسی در مسجد وجود داشت که با آن مخالفت شد. متاسفانه اخیرا دیده شده است که مجالس ختم صرفا با برگزاری مداحی انجام می‌شود. این کار درست نیست و باید در مجالس حتما سخنران وجود داشته باشد.
منبع: پایگاه تخصصی مسجد
N4147/U7/S1,/C8/T3
