پایگاه خبری مسجد نیوز

تاریخچه حضور زنان در مسجد

الف - قبل از اسلام:

با مطالعه در ادیان الهی گذشته می‌بینیم که حضور زنان در معابد، همزمان با حضور مردان امری مشروع بوده است و زنان از جهت حضور منعی نداشته‌اند. داستان حضرت مریم (علیها السلام) در قرآن کریم،  دلیلی بر این مدعاست.در آیین یهود، خدمتکاران معبد همگی از نوزادان پسر انتخاب می‌شدند و مادر حضرت مریم علیها سلام نیز، چون بر طبق بشارت خداوند به همسرش عمران، گمان می‌کرد فرزندش پسر است او را نذر معبد کرده بود؛ اما زمانی که مریم متولد شد و مادرش او را دختر یافت، نگران شد که شاید نتواند نذرش را ادا نماید (فلما وضعتها قالت رب انی وضعتها انثی)  چرا که شاید در آن زمان تصور می‌شده دختر مثل پسر نمی‌تواند خادم معبد شود؛ اما خداوند با این طرز فکر مخالفت می‌کند و می‌فرماید: (فتقبلها ربها بقول حسن )  و خداوند مریم را به قبول حسن پذیرفت و علاوه بر آن به حضرت مریم  رشد و تکامل معنوی هم داد: (و انبتها نباتا حسنا ) و یک پیامبر الهی را کفیل او قرار داد: (وکفلها زکریا ) و از غذای بهشتی روزی او نمود تا جایی که حضرت زکریا را به حیرت واداشت.
بنابر روایات حضرت مریم علیها السلام در معبد محراب اختصاصی هم داشت که در آن عبادت می‌کرد  ( كلما دخل عليها زكريا المحراب وجد عندها رزقا) «ال عمران 37»
پس خداوند حضور مریم (علیهاالسلام) را در معبد به زیبایی ترسیم می‌کند و با وجود آنکه در آن زمان جز حضرت مریم (علیهاالسلام) زن دیگری عنوان خدمتکار معبد را نداشته، خداوند به وی دستور می‌دهد تا در نماز جماعت مردان شرکت نماید (يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِي وَ ارْکَعِي مَعَ الرَّاکِعِينَ‌ ﴿آل‏ عمران‏، 43﴾ و در آخر نیز او را به عنوان یک الگو برای تاريخ و زنان عالم معرفی می‌نماید و مشکل زنانگی (حیض) که سبب عدم ماندن در مسجد است  را برطرف نمود (ان الله اصطفاک و طهرک و اصطفاک علی نساء العالمین )علاوه اینکه زنان دیگری نیز غیر از حضرت مریم (علیها السلام) در خدمت مسجد بوده اند، از جمله:

حضرت حوا عليهاالسلام در مسجد الحرام به نيايش ايستاد و مراسم حج و نماز را از جبرئيل آموخت. 

حضرت ‌هاجر عليهاالسلام همسر خليل خدا عليه‌السلام، با فرزند خويش اسماعيل براي اقامه نماز، تنها در مسجد الحرام سكني گزيد.

در زمان پيامبر صلی الله علیه و آله

در تاریخ اسلام هنگامی که بحث از اولین اسلام آورندگان می‌شود، نام حضرت خدیجه کبری علیهاالسلام به عنوان اولین زن مسلمان قابل توجه است و می‌بینم بر خلاف ذهنیت و روش مشرکین اول اقتدا کننده به نماز رسول خداوند متعال نه در خانه و نه در منظر عمومی بلکه در مکان مقدسی مثل مسجد الحرام این سد بزرگ را می شکنند و حاضر نشدند کم کم و بعد از گسترش اسلام با این پدیده مبارزه کنند چنانکه در اکثر مسائل تدریجا بیان می کردند مثل تشکیل حکومت و تحریم شراب  ایشان از همان آغاز به همراه پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی  علیه السلام در مسجدالحرام، به جماعت نماز می‌خواندند و شاید حرکت ایشان، خود پایه‌گذار این مطلب بود که به زنان جرأت دهد تا در عبادات جمعی شرکت کرده و به ولی امر مسلمین اقتدا نمایند.
با گسترش روز افزون اسلام و اقبال مردم به دین آسمانی، مساجد مسلمین روز به روز رونق بیشتری می‌گرفت و در این میان تعداد زنان مسلمان هم افزایش می‌یافت و این باعث شده بود که مسجدالنبی  مملو از نمازگزاران مرد و زن شود.
پس از ظهور اسلام، زنان جايگاه ممتازي در جامعه پيدا كردند. اسلام بسياري از آداب و رسوم و باورهاي غلط درباره‌ي زنان را رد كرد. بسياري از آيات قرآن درباره‌ي زنان نمونه است و يك سوره قرآن به نام زنان است.
درزمان حضرت رسول صلی الله علیه و آله نيز به مواردي برمي‌خوريم كه نه تنها نشان دهنده جواز حضور زنان در مسجد بلكه بيان‌گر اهميت حضور آنان و اهتمام و رغبت حضرت به اين امر است. برخي موارد به شرح ذيل است:
1-  برپايي اولين نماز جماعت در مسجدالحرام با حضور زن -  #حضرت_خديجه سلام الله عليه - كه به پيامبر صلی الله علیه و آلهاقتدا كرد.       «احكام المساجد ج2 ص 87»
2-  بيعت زنان با پيامبر صلی الله علیه و آله در مسجد.(بیعت عقبه)
3-  پيامبر صلی الله علیه و آله نماز صبح را زودتر مي‌خواندند كه تا هوا تاريك است زنان به خانه ها برسند.
(ان رسول الله صلی الله علیه و آله كان يصلي بغلس فيصرفن نساء المؤمنين ان لا يعرفن من الغلس (تاريكي) اولا يعرفن بعضهن بعضا) «احكام المساجد ج2 ص93»
4-  حضور زنان در مسجد ذوقبلتين خصوصاً در حادثه تغيير قبله.
(قال رسول الله صلی الله علیه و آله: قام الرجال مقام النساء و النساء مقام الرجال) تفسير الميزان
5-  در زمان پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله يكي از درب¬هاي مسجدالنبي  مخصوص تردد زنان بود؛ كه نشانگر شمار فراوان زنان نمازگزار در مسجد و رغبت پيامبر اسلام  به حضور زنان در مسجد است، قال رسول الله صلی الله علیه و آله   لوتركنا هذا لباب للنساء
6- زنان شب‌ها با آوردن سنگ، در ساخت مسجدالنبي  شركت مي‌كردند.
7-  اعتكاف همه ساله پيامبرصلی الله علیه و آله با همسران خود در مسجد و جواز اعتكاف زنان در مسجد.
(لا تباشروهن و انتم عاكفون في المساجد) «بقره 187»
این آيه دليل جواز اعتكاف زنان در مسجد و آداب اعتكاف را بيان مي كند چون روشن است معتكف نمي تواند براي زناشويي خارج شود و زن هم عادتا براي اين كار به مسجد نمي رود پس لازمه آن حضور زن در اعتكاف همراه شوهران و مردان است و سنت رسول خدا‌  هم اعتكاف با همسرانش بوده است.
8-  نبود حايل بين زنان و مردان در مسجدالنبي.
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: (كن نؤمرن النساء في زمن رسول الله صلی الله علیه و آله ان لا يرفعن رؤوسهن الا بعد الرجال لقصر ازارهن)
و قال علي علیه السلام ( كن النساء يصلين مع النبي و كن يؤمرن ان لا يرفعن رؤوسهن قبل الرجال لضيق الازار) «مستدرك ج6 ص511»
9-  عدم منع زنان از حضور در مسجد با وجود كمبود جا و مکان در مسجدالنبي.  (و اذا قيل لكم تفسحوا في المجالس(اي المساجد) فافسحوا) «11 مجادله»
10-  احترام كردن پيامبرصلی الله علیه و آله از زن خادمه‌ مسجدی كه مرحوم شده بود و به ايشان خبر نداده بودند كه حضرت بعد وقتي متوجه شدند كنار قبر وي رفتند ونماز خواندند.  ‌
11-  بخشيدن امام جماعت بخاطر عمل همسرش (امام جماعتي كه خلط سينه در محرابش وجود داشت بوسيله حضرت عزل شد ولي چون همسر امام جماعت فوراً آن را پاك كرد حضرت رسول فرمودند: تو را بخاطر همسرت بخشيدم.)
(عن النبي صلی الله علیه و آله: راي نخامه في قبله المسجد فلعن صاحبها و كان غائبا فبلغ ذلك امرأته فحكت النخامه و جعلت مكانا خلوتا فاثني رسول الله صلی الله علیه و آله  عليها لما حفظت من امر زوجها) «مستدرك ج3 ص376»
12-  در مسجد النبي زنان تا محراب پيامبر مي‌آمدند و سؤال مي‌كردند.
13-  سركشي پيامبر صلی الله علیه و آله از زنان در مسجد.
(ان النبي صلی الله علیه و آله انصرف من صلوه الصبح فاتي النساء في المسجد فوقف عليهن فقال يامعشر النساء تصدقن...)

14-  ارتباط مستقيم زنان با رسول خدا صلی الله علیه و آله در مسجد مثل 

-گرفتن قباي رسول خدا‌ توسط زن محتاج

-گدايي زن در مسجد

-ظهار بي شوهري وي خدمت رسول خدا‌
-بول كردن نوزاد در دامن رسول خدا.
15-   سرعت نماز رسول خدا‌ بخاطر گريه نوزاد كه معلوم مي‌شود آمدن زن و بچه به مسجد نه اينكه پيامبر را ناراحت نكرده، بلكه بخاطر ترحم به مادر، جماعت را كوتاه كرده است.
(قال النبي صلی الله علیه و آله اني لأقوم في الصلوه اطول فيها فاسمع بكاء الصبي فاتجوز في صلوتي كراهيه ان اشق علي امـه) «احكام المساجد ج2 ص93»
(قال رسول الله  صلی الله علیه و آله اني لأقوم في الصلوه و انا اريد اطالتها فاسمع بكاء الصبي فاتجوز في صلوتي مما اعلم من شده وجد امه من بكائه) «صحيح بخاري ج 2 ص 202- فتح الباري ج 1 ص 341»
16-  حضور مادر حضرت علي علیه السلام  در مسجدالحرام هنگام وضع حمل، او كه زني پارسا بود به مسجد آمده بود، در صورتي كه اگر منع بود نمي‌آمد. و در اين مورد كسي ايشان را سرزنش نكرد بلكه سند افتخار هم شد.
17-  معاف نشدن زني كه لباسش سوراخ سوراخ بود و بدنش پيدا بوداز مسجد آمدن و به دستور حضرت رسول مأمور شد شبها بيايد.  
18-  معاف نشدن دو زني كه يك لباس داشتند و مأمور شدند شيفتي به مسجد بيايند.
19-  استدلال همسر عمر به حديث پيامبر در مورد جواز حضور زن در مسجد.
(عن ابن عمر قال: كانت امرأه لعمر تشهد صلاه الصبح و العشاء في الجماعه في المسجد، فقيل لها: لم تخرجين و قد تعلمين أن عمر يكره ذلك و يغار قالت: و ما يمنعه أن ينهاني؟ قال: يمنعه قول رسول‌الله صلی الله علیه و آله ‹‹ لاتمنعوا اماءالله مساجدالله›› متفق عليه) «احكام المساجد ج2 ص92» (بدعتهاي عمر)
20-  مداواي مجروحان جنگي در مسجد توسط زني بنام رفيده در زمان  پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله.
(انه كانت توجد بالمسجد خيمه لامرئه يقال لها رفيده و كانت توادي الجرحي) «البدايه و النهايه ج4 ص121»
21-  در داستان تركوك قائما (سوره جمعه) همه از صف جماعت پراكنده شدند و چند نفر ماندند كه در بعضي كتب آمده‌است‌: دوازده نفر ماندند كه عده‌اي از آنان زنان بودند. و اين خود دليل بر حضور زنان در نماز جمعه هم هست. (تفسير نمونه، مجمع البيان)
22-  خواستگاري در مسجد، وقتي اسراي ايران را به مسجد‌النبي آوردند چشم زنان و مردان به شهربانو افتاد... . (بحار ج46 ، ص249)
23-  زنان براي ملاقات با پيامبر وقت خصوصي خواستند.
(لقد غلبنا عليك الرجال فاجعل لنا يوماً و قد‌فعل رسول الله ذلك) «فتح الباري ج1 ص195»
24-  ام فضل: شنيدم كه پسرم سوره مرسلات را خواند گفتم مرا بياد رسول خدا انداختي كه آ‌خرين سوره كه از رسول خدا شنيدم اين سوره بود در نماز مغرب مسجد. «حدائق الناضره ج11 ص192»

منبع: موسسه مسجد

N3604/U4/S1,/C8/T3