پایگاه خبری مسجد نیوز

شهرمان قم شهری با هویت اسلامی در بستر سرزمینمان ایران می باشد. بر این اساس نظام برنامه ریزی شهری نیز می بایستی بر مبنای این دو مؤلفه باشد یعنی شهری ایرانی که هویت اسلامی را نیز در کالبد شهر می دمد تا علاوه برهویت بخشی و احساس غرور برای شهروندان که در یک شهر ایرانی اسلامی زندگی می کنند گردشگران مذهبی و حتی غیرمذهبی نیز در جایگاه مهمانان شهر خاطراتی به یادماندنی و جذاب از حضور در یک شهر ایرانی اسلامی را داشته باشند. اگر وضعیت فعلی شهرمان را با نگاهی آسیب شناسانه بررسی کنیم به دلایل گوناگون و ازجمله مهاجرت های گسترده و شتاب زده، نبود مدیریت شهری کارآمد، الگوی شهرسازی وارداتی، نبود دغدغه و تعهد در میان برخی مدیران و برنامه ریزان شهری برای تحقق شهری ایرانی اسلامی تاکنون در مسیر دستیابی به شهری که بتواند به عنوان الگوی شهری با مشخصه های ایرانی اسلامی معرفی گردد به صورت جدی و با برنامه هدفمند گام برداشته نشده است و آشفتگی در نظام برنامه ریزی بر فضای شهری حاکم و شهرمان شتابان از مسیر کجا آباد به ناکجاآباد گام برمی دارد. بر این اساس با توجه به ویژگی هایی که شهرمان از آن برخوردار می باشد و نقش های مهم و عمده سیاسی و فرهنگی که پذیرفته ضرورت برنامه ریزی جامع و مدون برای تحقق بخشیدن به شهری با مشخصه های ایرانی، اسلامی ضروری به نظر می رسد؛ اما برای تحقق شهری با مشخصه های متمایزکننده ایرانی اسلامی نسبت به سایر شهرها گام برداشتن در چه مسیری صحیح می باشد. به اعتقاد نگارنده و در پاسخ به این سؤال می توان گفت هرچند در دهه های اخیر شهرهای سرزمینمان به دلیل مداخله های شتاب زده و غیرحرفه ای ونیز حضور قدرتمند شهرسازی سبک بین الملل در آن، از بین بردن هویت و میراث ارزشمند شهر ایرانی اسلامی را به همراه داشته است امانگاه به گذشته و شناخت و بررسی دقیق و جامع شهرهای گذشته سرزمینمان و نیز به یادگار ماندن برخی عناصر اصلی ارزشمند ساختار شهر ایرانی اسلامی در کالبد شهرهایمان و ازجمله شهرمان قم می تواند فرصت و پتانسیل خوبی برای اصلاح رویه گذشته نظام برنامه ریزی و نیز تحقق شهری ایرانی اسلامی برای نسل حاضر و آیندگان باشد. نگارنده در این نوشتار در یک نگاه اجمالی به برخی از مبانی برنامه ریزی در شهرهای ایرانی اسلامی سرزمینمان که برگرفته از تعالیم دینی ونیز خلاقیت و نوآوری در دانش گذشتگان سرزمینمان بوده است اشاره می نماید.
باشد که بهره گیری از تجربه و احترام به میراث گذشتگان و نیز دغدغه حفظ هویت سرزمینمان با دو مؤلفه ایرانی، اسلامی در دستور کار مدیران و برنامه ریزان متعهد و دلسوز که دغدغه شان تحقق شهری با الگوی بومی سرزمینمان یعنی ایرانی اسلامی می باشد قرار گیرد. چراکه تحقق شهری ایرانی اسلامی تحقق بخش شهری می باشد که پاسخگوی نیازهای شهروندان در زمینه های گوناگون مادی و معنوی و در یک کلام شهری الهی و انسانی می باشد. آن چیزی که امروزه در نظام بین الملل شهرسازی شهر زیست پذیر، شهر انسان گرا، شهر باکیفیت نامیده می شود و در کهن سرزمینمان ایران قرن های متمادی در شهرهایش مدنظر قرار می گرفته و ما در دوران حاضر از آن غفلت نموده ایم.
1-در شهر ایرانی اسلامی توجه به ویژگی های جغرافیایی مکان شهری در توسعه شهری مدنظر قرار می گرفته است چراکه تنظیم رابطه عادلانه بین انسان و بستر طبیعت در مکان شهری در دانش پیشینیان ونیز تعالیم دینمان که دائماً انسان را متوجه پدیده های طبیعی می کند و آن ها را آیات خداوند می داند موردتوجه بوده است. بر این اساس شکل گیری شهری فشرده با توجه به شرایط اقلیمی و اقتصادی، استفاده از مصالح و معماری بومی در ساخت وسازهای شهر به عنوان ویترین یک شهر ایرانی اسلامی برای تطبیق با شرایط اقلیمی و احترام به هویت اسلامی ایرانی و زیبایی شناختی شهر، حفاظت از عناصر طبیعی به منزله میراث طبیعی و هویت ساز شهر نظیر رودخانه و ارتفاعات پیرامون، حفاظت از منابع خاکی ارزشمند نظیر اراضی زراعی و باغات و نیز جمعیت پذیری شهر با توجه به شرایط محیط طبیعی ضروری می باشد.
2-عناصر اصلی در ساخت شهرهای ایرانی اسلامی گذشته سرزمینمان بازار، مسجد جامع و محله های شهری با عناصر سازنده اش بوده اند که در یک هم پیوندی نسبت به هم انسجام فضای شهری را به وجود می آوردند و هرکدام کارکرد اقتصادی، کارکرد دینی و کارکرد سکونتی و فراغتی شهر را به نحوی بر عهده داشتند. خوشبختانه در شهرمان این سه عنصر هرچند با دخل و تصرفاتی در آن برایمان به یادگار مانده است. بر این اساس برجسته سازی و ارزشمند نمودن محیط پیرامون این عناصر برای مهم جلوه دادن این عناصر ونیز احیای محله های قدیم با عناصر سازنده اش و نیز محله محوری در توسعه جدید در شهر می بایستی در اولویت قرار گیرد تا بتوان شهر ایرانی اسلامی را با عناصر سازنده اش معرفی نمود.
3- تعالیم اسلامی طبقه گرایی، قوم گرایی، فقر وبی عدالتی در دسترسی به امکانات جامعه وعدم امکان برای داشتن فرصت های برابر برای بهتر نمودن زندگی را در میان انسان ها نمی پذیرد. بر این اساس در شهر اسلامی ایرانی شکل گیری بافت های نابسامان در مرکز و حاشیه شهر که از حداقل خدمات شهری نیز برخوردار نمی باشند و نیز تقسیم بندی محلات به میزان برخورداری از خدمات شهری که با عنوان بالا شهر و پایین شهر قلمداد می شود معنایی ندارد و مدیریت شهری برای بهره مندی برابر سایر شهروندان از خدمات شهری و از بین بردن فقر شهری با توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی خانوارهای ناتوان برنامه ریزی می نماید.
4-تعالیم اسلامی بر اجتماعات انسانی تأکید دارد و از مسلمانان به عنوان امت واحده یاد می کند. در شهر اسلامی ایرانی دوری از فردگرایی و خلوت گزینی در عین توجه به حریم زندگی خانوادگی و ارزش های آن و تلاش برای رشد و تعالی معنوی و روانی انسان ها مهم بوده است. بر این اساس در کنار نقش مساجد و اماکن دینی، گسترش فضاهای عمومی نظیر فضاهای باز و سبز، فرهنگسرا کتابخانه، مراکز گردشگری و... در سطح شهر برای افزایش تعاملات اجتماعی و به تبع آن تقویت ارتباط و مسئولیت نسبت به سرنوشت یکدیگر در میان شهروندان و گذران اوقات فراغت و سرگرمی باهدف رشد و تعالی و پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی انسان ها مدنظر مدیریت شهری قرار می گیرد. مسجد، بازار، میدان، میدانچه با نقش گذشته آن به عنوان مکانی برای تفریح و حضور در مناسبت ها و برقراری ارتباط میان شهروندان، در نظر گرفتن میدانچه در میانه محلات که در درون خود خدماتی نظیر آب انبار، بازارچه، مسجد و حمام و... را جای داده بود ازجمله فضاهای عمومی درگذشته شهرهایمان برای ارتباط و جمع پذیری شهروندان می بود. بر این اساس گسترش فضاهای عمومی برای تشویق شهروندان به حضور و بهره گیری از این حضور برای تفریح، نشاط و سرگرمی، رشد و تعالی معنوی ونیز تقویت فرهنگ شهروندی و نیز فرهنگ دینی شهروندان، جمع پذیر نمودن شهروندان برای ارتباط با یکدیگر و تقویت حس مسئولیت پذیری نسبت به سرنوشت دیگران ضروری می باشد.
و سخن آخر اینکه تحقق شهری ایرانی اسلامی نیازمند دغدغه و عزم جدی در مدیریت شهری ونیز مسئولیت پذیری متخصصین تأثیرگذار در ساخت وسازهای شهر و همچنین شهروندان در قبال آن می باشد که در این میان مدیریت شهری نقش بسزایی را می تواند در پیشگامی و همراه نمودن سایرین بر عهده داشته باشد که امیدواریم این مهم در شهرمان اتفاق بیفتد و بتوانیم با الگو گیری از گذشتگان که باتدبیر و تفکر و نه تقلید از بیرون از سرزمینمان میراث پایدار و ارزشمندی را در بستر شهر ایرانی اسلامی خلق و به آیندگان عرضه نمودند ما نیز این میراث را با افزوده هایی مبتنی بر دانش و تفکر بومی به آیندگان سرزمینمان تقدیم نماییم.

منبع: ایرنا

N1534/U0/S1,/C19/T3