پایگاه خبری مسجد نیوز

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجدخبرگزاری شبستان، پیامبر گرامی اسلام(ص) پس از هجرت به مدینه، ساخت مسجد را در اولویت قرار داده و مسجد قبا را بنا کرد؛ مسجد به عنوان مکان عبادت و تصمیم گیری در امور مختلف، نقش محوری در حکومت اسلامی بر عهده داشته به طوری که پس از گذشت قرن­ ها، همچنان مهم ترین پایگاه اسلامی است.

 

مساجد از همان آغاز علاوه بر عبادت که کاربرد اصلی آن­هاست، بنا به نیاز و شرایط، کارکردهای مختلفی یافته­اند، به عنوان نمونه در هشت سال دفاع مقدس مساجد به عنوان پایگاهی برای بسیج و اعزام نیرو، در مقاطعی مکان سوادآموزی و گاهی محل مداوای مجروحین جنگی بوده ­اند.

 

اکنون بعد از گذشت بیش از 1400 سال از ایجاد این مکان مقدس، در جامعه کنونی ما نیز برنامه­ هایی در مساجد اجرا می­ شود که بخشی از آنها در راستای بُعد عبادی است و برخی دیگر پدیده­های جدیدی هستند که در مواردی اتفاق جمعی بر انجام آنها وجود ندارد. این اختلاف موجب گردیده، برنامه­های نوظهور مساجد از سوی عده ای دور از شأن مسجد و مخل کارکرد اصلی آن ارزیابی شود؛ در حالی که گروهی دیگر، این امور را موجب رونق مسجد و تقویت کننده برنامه های عبادی آن قلمداد می کنند؛ از این رو مشکلاتی در برنامه ریزی و اداره مساجد رخ می نماید، به گونه ای که امروزه در برخی از مساجد تنها به بعد عبادی اکتفاء شده است و برنامه های دیگر اجرا نمی شود.

 

جایگاه مسجد

از بررسی جایگاه مساجد در تاریخ، روایات و سیره حضرات معصومین: چنین به دست می آید که یکی از کارکردهای اصلی مساجد نقش حاکمیتی آن بوده به طوری که در مساجد خطبه به نام حاکم خوانده می شد و ابلاغات و بخشنامه های عمومی حاکمیت در مساجد قرائت و تبیین می گردید، این امر در سیره نبوی و علوی و در دوره کوتاه حاکمیت امام حسن(ع) مسبوق به سابقه است.

 

در تاریخ نیز شواهد بسیاری وجود دارد که حاکمان بیانیه ها و ابلاغات حکومتی را از طریق مساجد به سمع و نظر مردم می رساندند به طوری که سنگ نوشته برخی بخشنامه های دوره قاجاری، امروز هم بر دیوارهای مساجد اصفهان موجود است.

 

بنابراین در نگاه حداقلی، مسجد وظیفه اصلی قرائت و تبیین بیانیه گام دوم انقلاب را عهده دار است و از این منظر، کل بیانیه با این پایگاه دینی مرتبط است و این مهم محقق نخواهد شد مگر آن که توسط مرکز رسیدگی به امور مساجد در ابعاد مختلف آن مطالعات و پژوهش های کافی صورت پذیرد تا روش تبیین و ترویج عالمانه آن طراحی شود.

 

در نگاه حداکثری جایگاه مساجد نسبت به توصیه های مندرج در بخش سوم بیانیه و چشم انداز رسیدن به مسجد تراز اسلامی، علاوه بر نقش تبیین این بیانیه برای مردم، در اجرایی نمودن برخی از توصیه ها، نقش محوری دارند و در موارد دیگر می توانند کمک موثری داشته یا بستر مناسبی را جهت تحقق آن فراهم سازند.

 

 مقام معظم رهبری در روز جهانی مسجد فرمودند: مسجد باید پایگاه «انسان‌سازی، عمران دل و دنیا، مقابله با دشمن، بصیرت‌افزایی و زمینه‌سازی برای ایجاد تمدن اسلامی» باشد.

 

امام حسن(ع) در بیان فواید اهل مسجد بودن می فرمایند:« مَنْ أَدامَ الاْخْتِلافَ إِلَی الْمَسْجِدِ أَصابَ إِحْدی ثَمان: آیةً مُحْکَمَةً وَ أَخًا مُسْتَفادًا وَ عِلْمًا مُسْتَطْرَفًا وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الهُدی أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدًی وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً أَوْ خَشْیةً» (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۱۰۸).

 

با مطالعه این روایت که در آن فواید هشتگانه اهالی مسجد بیان شده است در می یابیم که کارکردهای مسجد تراز اسلامی از منظر امام(ع) چیست؟ لذا سخن بی جایی نخواهد بود اگر ادعا کنیم طبق روایت فوق، مسجد تراز اسلامی نقش بزرگی در تحقق توصیه های رهبر معظم انقلاب دام ظله العالی در این بیانیه را دارد.

 

اولین فایده مسجدی بودن دست یابی به «آیةً مُحْکَمَةً» است؛ آیت الله جوادی آملی در تبیین آن می فرمایند:«علوم عقلی، معرفت خدا، تفسیر قرآن کریم، بررسی آیات توحیدی، مسئله وحی، نبوت، امامت، ولایت، اعجاز، اینها جزء علومی هستند که «آیةً مُحْکَمَةً» هستند و اینها فقط در علوم عقلی فلسفه و کلام سامان می‌پذیرند»(بیانیه افتتاح واحد بانوان مجمع عالی حکمت اسلامی).

 

دکتر اسامه الازهری استاد اصول دین دانشگاه الازهر مصر، درباره سیستم آموزشی و تدریس در مدارس عالی و دانشگاه های آن دوران که، جامع الازهر یا مسجد جامع الازهر یکی از آنها بود، اظهار می‌دارد:«... نظام آموزشی در آن زمان عجیب بود، به طوری‌که تعداد ستون‌های الازهر شریف که بیش از ۳۶۰ ستون دارد، در کنار هر ستون یکی از علمای بزرگ می‌نشست، کتاب یا متنی علمی به دست می‌گرفت و شروع به تدریس آن می‌کرد. آنگاه طلبه‌ها دورش را می‌گرفتند... در الازهر در آن زمان در برخی وقت‌ها ۳۰ علم و در بعضی وقت‌ها ۷۰ علم تدریس می‌شد و در کنار علوم لغوی و فقهی و عقلی، علوم تجربی و کاربردی نیز تدریس می‌شد. پس الازهر، جایی برای تدریس علوم فقهی صرف نبود، بلکه یک دانشگاه آکادمیک بود که در آن فاطمیان، مذهب اهل بیت: را در تمام ابعادش آموزش می‌دادند. چه از لحاظ فلسفی و چه اعتقادی و چه فقهی...» (کیهان ۶ خرداد ۱۳۹۷).

 

این مطالب تنها توضیح یکی از فواید است که تعلیم و تعلم چندین رشته علمی را از کارکردهای مسجد بیان نموده و تدریس این علوم را از کارکردهای مسجد می داند؛ تبیین سایر فواید مسجد مشخص می کند انتظار شارع از مسجد امری بوده است که در برخی از ابعاد در گذشته محقق گردیده و در برخی موارد هرگز واقع نشده است.

 

فایده دوم اهل مسجد بودن یافتن دوست مفید (اَخاً مُسْتَفاداً) است، روایت از دوست به برادر تعبیر آورده است، مسجد باید مکانی برای پرورش دوستی برادرگونه باشد؛ در روایت دوست مسجدی را با وصف مفید آورده است یعنی دوست مسجدی باید فرد مفیدی باشد و چون قید ندارد افاده او در دو جنبه دنیا و آخرت خواهد بود؛ لذا مساجد باید برنامه های انسان سازی داشته باشند تا افرادی را با چنین صفات متعالی تربیت کنند؛ در واقع طبق این فایده، مساجد اصلی ترین پایگاه آموزش های تربیتی و پرورش دینی خواهد بود.

 

در فایده سوم مسجدی بودن آمده است (عِلْماً مُسْتَطْرَفاً) یعنی مسجد جایی است که در آن دانش جدیدی کسب میکنی به این معنا که فضای مسجد فضای علمی است و با حضور در مسجد دانش جدیدی به دست می آوری این همان خصوصیتی است که مسجد را به مکانی برای مباحثات علمی و نظریه پردازی تبدیل میکند و از همین نکته معلوم است که مسجد باید توقف گاه عالمان و دانشمندان باشد تا مردم از ایشان کسب فیض کنند.

 

فایده چهارم برخورداری از رحمتی است که انتظارش را داشته (رَحْمَه مُنتَظِرهً) است؛ به این معنا که مسجد ظرفیتی دارد که اهل مسجد با استفاده از آن به خودسازی و تهذیب نفس می پردازند تا رحمت و برکات الهی که در آرزویش بودند محقق شود به این منظور تشکیل درس اخلاق و فهم روایات در مساجد لازم و ضروری است.

 

همین طور است سایر فواید مسجد که جهت رعایت اختصار از شرح آنها می گذریم؛ نکته اینجاست که باید نگاه شارع به مسجد و جایگاه آن را بدانیم تا نقش مسجد در تحقق توصیه های بیانیه گام دوم انقلاب روشن شود.

منبع: شبستان

N12463/U44/S1,2,/C8/T2