پایگاه خبری مسجد نیوز

الگوپذیری در تربیت انسان نقش به سزایی دارد. قرآن کریم نیز به این واقعیت اذعان کرده و در آیه ٢١ سوره مبارکه احزاب، پیامبر مکرم اسلام (ص) را به عنوان بهترین الگو معرفی می¬کند:« لقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کَانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْاَّخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً».همچنین در آیه ٤ سوره مبارکه ممتحنه، از حضرت ابراهیم(ع) و همراهانش به عنوان اسوه حسنه یاد می کند.

 

 «قَد کانَت لَکُم أُسوَةٌ حَسَنَةٌ فی إِبراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ إِذ قالوا لِقَومِهِم إِنّا بُرَآءُ مِنکُم وَ مِمّا تَعبُدونَ مِن دونِ اللَّهِ کَفَرنا بِکُم و َبَدا بَینَنا وَ بَینَکُمُ العَداوَةُ و َالبَغضاءُ أَبَدًا حَتّىٰ تُؤمِنوا بِاللَّهِ وَحدَهُ إِلّا قَولَ إِبراهیمَ لِأَبیهِ لَأَستَغفِرَنَّ لَکَ وَ ما أَملِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِن شَیءٍ ۖ رَبَّنا عَلَیکَ تَوَکَّلنا و َإِلَیکَ أَنَبنا و َإِلَیکَ المَصیرُ؛برای شما سرمشق خوبی در زندگیِ ابراهیم وکسانى که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى که به قوم (مشرک) خود گفتند:«ما از شما و آنچه غیر از خدا مى‏پرستید بیزاریم؛ ما نسبت به شما کافریم؛ و میان ما و شما عداوت و دشمنى همیشگى آشکار شده است؛ تا آن زمان که به خداى یگانه ایمان بیاورید! - جزآن سخن ابراهیم که به پدرش [عمویش آزر] گفت (و وعده داد) که براى توآمرزش طلب مى‏کنم، و در عین حال در برابر خداوند براى تو مالک چیزی نیستم (و اختیارى ندارم!) - پروردگارا! ما بر تو توکّل کردیم و به سوى تو بازگشتیم، و همه فرجام­ها به سوى تو است!»

 

الگوگیری و تأثیر پذیری انسان، از ابتدای دوران کودکی آغاز شده و فرد می ­تواند همواره مسیر زندگی خویش را با آن مرتبط سازد. امیر مؤمنان علی(ع) می­فرمایند: «انّما قلب الحدث کالأرض الخالیة مهما اُلقی فیها من کلّ شی‏ء قبلته.» (شرح غررالحکم، ج ٣، ص ٩٠) همانا قلب نوجوان همچون زمین خالی آمادة کشت است که هر وقت در آن چیزی بکاری، رشد خواهد کرد.

 

   تأثیر پذیری انسان­ها و الگوگیری در دوران کودکی، بیشتر از طریق قوای حسی و بصری است و از این طریق است که می­ توانند محیط پیرامون خویش را درک کرده و با آن مأنوس شوند. اگر خانواده ها از این توانایی کودکان، درست بهره برداری کنند، فرصتی مناسب حاصل خواهد شد، در غیر این صورت صرفاً زمینه ­های بروز خطر تلقی می­ گردد.

 

بنابراین این مؤلّفه، فرصتی را در اختیار والدین قرار می­ دهد تا به فکر تربیت و تأدیب کودک خویش باشند و و این استعدادها  را مغتنم شده و با بهره­ گیری از توانایی­­ بصری، ایشان را  با الگوهای زیبای اسلامی-ایرانی آشنا کرده و زمینه های رشد و تعالی ایشان را تقویت نمایند.

 از جمله محیط ­هایی که کودک می­ تواند با آنها انس گرفته و آن فضاها نیز متقابلاً در تربیت او تأثیرگذار خواهند بود، عبارتست از: خانواده، مدرسه،‌ مسجد و... . مؤلفه هایی که در زیل بیان خواهد شد، از جمله ویژگی­های بارزی است که در "مساجد" وجود دارد، فضایی معنوی که کودک عموماً با  آن انس گرفته و الگوی کاری خویش قرار می­ دهد و در نتیجه در شکل­ گیری شخصیت و سرنوشت او تعیین کننده خواهد بود. این شاخصه­ ها و ویژگی­ها عبارتند از:

 

١.بزرگداشت یاد خداوند متعال

  مسجد بهترین مکان برای زنده نگه داشتن یاد خداوند متعال می­باشد، بطوریکه در آیات و احادیث، به صورت مکرّر  بر اقامه نماز به صورت دسته جمعی و آنهم در مسجد تأکید شده است. این کار علاوه بر اینکه در اشاعه ی امر معروف نقش بسزایی دارد، دلیلی است بر اینکه یاد خداوند متعال باید همواره بزرگ داشته شود.

 به جز برپایی نماز جماعت، کارهای دیگری  همچون قرائت قرآن، اقامه نمازهای مستحبّی، سخنرانی های مذهبی، برگزاری مراسم هایی همچون اعتکاف و شب­های قدر در مسجد و حتّی مراسم های یادبود و جشن های مذهبی، فضایی روحانی و معنوی به وجود می­ آورد که به طور آشکاری در باور و اعتقاد حاضران در مسجد نقش بسزایی دارد.

علاوه بر این، فضای حاکم و معماری مساجد نیز در ایجاد چنین فضای ملکوتی و معنوی تأثیر به سزایی می­تواند داشته باشد؛ به طوری که در روایات و احادیث اسلامی نشان می ­دهد، مسجد باید جایگاهی برای یاد خداوند است و نباید امور دنیوی در آن مطرح شود؛ به طور مثال عدم استفاده از طلا در مسجد، نشان­گر این مطلب است که مسجد باید مکانی خالص برای عبودیت خداوند باشد و نه جلوه­گاه وجوه دنیایی.

این فضای معنوی، این حس را به کودک القا می­کندکه جایگاه خداوند را در زندگی هیچ چیز دیگری پر نخواهد کرد و همیشه باید به یاد پروردگار بود و باید همه­ی کارها و امور را  - از کوچک تا بزرگ- به نام او و برای او انجام داده و به او سپرد.

٢.عبادت، خضوع و خشوع در مقابل خداوند

   اسلام جمیع مسلمانان را دعوت می­کند تا نمازهای واجب و حتّی مستحب خود را تا حدّ امکان در مسجد به جا بیاورند. نفس عبادت، به تنهایی یک معروف است؛ ولی انجام آن در مکانی همچون "مسجد"  نیکی و معروف بزرگتر و شایسته­تری به حساب می ­آید؛ چرا که دیگران را نیز تشویق و دعوت به این امر دعوت می­ کند.

وجود کودکان در مسجد و رؤیت عبادات و طاعات بندگان، این سوال را در ذهن ایشان بوجود خواهد آورد که اینان برای چه کسی این اعمال را انجام می­ دهند؟

تأکید روایات اسلامی بر آوردن کودکان به مسجد، هم برای آشنایی آنها با چنین مکان مقدسی و هم برای تشویق به انجام این امور عبادی است. حتّی در بعضی موارد بیان شده اگر می­پندارید  با آوردن کودکان در مسجد، آنها تشویق به انجام فرایض خواهند شد، انجام این کار بر شما واجب خواهد شد.(آیت الله مکارم، مسئله ٨٣٩)

٣. ولایت پذیری

وقتی جماعتی در مسجد به امام جماعت حاضر در نماز اقتدا می­ کنند و از او تبعیت می­ نمایند و یا حتّی در اموری غیر از نماز، در کارهای سیاسی و فرهنگی و امور مرتبط با مسجد و یا حتّی در امور شخصی به ایشان اعتماد می­ کنند و از او تبعیت می ­نمایند، این مطلب به کودک القا خواهد شد که این شخص جایگاه و اهمیت ویژه­ای داشته و می­توان به او اعتماد کرد و از او تبعیت نمود. این همان ولایت پذیری است که در آیات و روایات فراوانی جایگاه و اهمیت والی، مورد توصیه و تکریم قرار گرفته است.

حال، فرض کنید کودکی این شرایط را درک کرده و در چنین محیطی رشد کرده و بزرگ می­شود، طبیعتاً شناخت و درک او از ولایت، با آن کسانی که در مسجد نبوده­اند و چنین فضایی را درک نکرده­اند، بسیار متفاوت خواهد بود. او با چشم خویش دیده است که پدرش و دیگران به امام جماعت اقتدا کرده­اند و در نماز ولایت او را به گردن گرفته ­اند. دیده است که در بسیاری مسائل مهم و حسّاس از او تبعیت کرده­اند و حتّی دیده است که پدرش برای دادن خمس و برخی مسائل مالی خویش از نظر او تبعیت کرده است، بنابراین چنین فردی ولایت امام معصوم (ع) و بزرگتر از آن ولایت خداوند متعال را به خوبی درک خواهد کرد.

 

٤.جایگاه شناسی و فهم اجتماعی

   یکی از شرایطی که کودک در مسجد بر آن ناظر است، تقدّم امام جماعت بر مردم و اقتدای سایرین به ایشان است. همچنین او شاهد است که در صف­های جلوتر ، عموماً افرادی که از لحاظ علمی و سنّ،عالم­تر و بزرگتر از سایرین هستند، بیاستند. گاهی نیز می­بیند که در برخی کارها، ابتدا نظر امام جماعت و بزرگان را پرسیده و برای آنها جایگاه ویژه و برتری قائلند، از این رو متوجّه می­شود که برخی افراد در جامعه موقعیت و جایگاه والاتری داشته و باید به آنها احترام گزارد  و در برخی کارها به آنها تکیه کرد.این شرایط علاوه بر ادای احترام از جانب کودک به ایشان، حتّی او را تشویق خواهد کرد که به دنبال کسب مزیت های همچون علم و خدمتگزاری به مردم باشد.

در پایان می توان گفت که وجود کودکان در مسجد و رشد یافتن بر طبق الگوهای حاکم بر آن می­تواند این بستر را برای او فراهم کند که هم خدا شناس باشد و هم با اخلاق اجتماعی آشنا شود. هم با ارزش­های اسلامی آشنا باشد و هم عرفیات را به خوبی یاد بگیرد.

 

 نویسنده: جواد آجرلو

 

 

منبع: سایت مرکز رسیدگی به امور مساجد

N122/U0/S1,/C19/T3